TOKANGA’I E LANGO HE FUA’I ’AKAU KUINISILANI´ - Managing Queensland fruit fly in your garden (Tongan)

Fakamatala ’i he Lea Faka-Tongá

’Oku ma’u ’a e lango he fua’i ’akau ’i Vikatōlia pea ’oku nau ’ohofia lahi ’a e fua’i’akau´ mo e vesitapolo. ’E tokoni ’a e fakamatala ko ’eni kiate koe ké ke vakai’i e lango he fua’i ’akau ’i ho ngōue matala’i ’akaú pea ke malu’i e ’akau fua mo e vesitapolo na’a ke too na’a uesia.

’OKU FŌTUNGA FĒFĒ LANGO HE FUA’I ’AKAU´?

Ko e lango he fua’i ’akau Kuinisilaní ’oku kalasi ’e faa ’a e anga tupu ’ene mo’uii. ’Oku lava e langó ’o tupu ke matu’otu’a ange mei hono fua ’i ha ’aho ’e 30 ’i ha tukunga tonu e ’eá (fakatātā ‘aki e 26 ⁰C).

1. Fua’i Lango: Ko e fakatōfua e lango ’oku hinehina, pea hangē ha siainé e fo’i fuá ’i loto he fua’i’akau mo e vesitapolo ’oku fakatō aí.

’Oku fakatō he ’e lango fefiné ’e taha ha fo’i fua ’e 100 he ’aho. Ko e fua’i lango ’oku milimita ’e 1 hono lōlōá pea ’oku faingata’a ke te sio ki ai.

2. ’Uanga: Ko ha fo’i uanga lanu-kilimi ’oku fōfōa’i mei he fo’i fua takitaha. ’Oku kai he ’e fo’i ’Uangá e fua’i’akaú, ’o pālangia ai ’a loto. ’Oku a’u ki he milimita ’e 9 hono lōlōa e tupu ’a e fo’i ’uangá. Ko e a’ua’u ’ene tupú, ’oku hū mai leva e fo’i uanga mei he fua’i’akaú mo hono nofo’anga ’o hū ki he kelekelé.

3. Piupa: Ko ’ene tau pē ki he kelekelé, ’oku liliu leva ’a e fo’i ’uanga ’o fuo lōlōa, lanu melomelo, pea fefeka e piupa. ’I loto he nge’esi piupa, ’oku kamata fa’u ai e lango fua’i’akau Kuinisilaní.

4. Fu’u lahi: Ko e lango fuaʻiʻakau Kuinisilani ʻoku meimei ko e milimita ‘e 7 lōlōa pea lanu melomelo-kulokula, mo ha ngaahi fakaʻilonga lanu engeenga kehekehe ʻi he sino.

ʻE lava ke maʻu ʻa e lango fuaʻiʻakau Kuinisilani ʻi he ngōue lolotonga e faʻahitaʻu failau, faʻahitaʻu māfana mo e faʻahitaʻu fakatō lau.

ʻOKU MANAKO ʻA E LANGO FUAʻIʻAKAU KUINISILANI KI HE NGAAHI NGŌUE ’OKU TŌ PĒ ʻI ʻAPI

Queensland fruit fly hosts


ʻOku fakatō fua ’i loto e lango fua’i’akau Kuinisilani he ngaahi fuaʻiʻakau mo e vesitapolo kehekehe – ʻoku ui ʻeni ko e ‘fua’i’akau mahaki’iaʻ. ʻOku hā atu ʻi lalo ha ngaahi sīpinga angamaheni ʻe niʻihi.

Ko hā lisi kakato ʻo ha ngaahi fua’i’akau mahaki’ia ’oku hā ia ʻi he www.agriculture.vic.gov.au/qff

KO HONO TOKANGAʻI ʻO E LANGO FUAʻIʻAKAU KUINISILANI ʻI HE NGŌUE

1. Fuofua vaka’i e lango fua’i’akau Kuinisilani

Ngaahi tauhele: Vakaiʻi pe ʻoku ʻi hoʻo ngōue ʻa e lango fuaʻiʻakau ʻo Kuinisilani ʻaki haʻo tautau ʻa e ngaahi tauhele ʻo e lango fuaʻiʻakau Kuinisilani. Tautau ʻa e ngaahi tauhele ʻo fakafuofua ki he mita ’e 1.5 maʻolunga ʻi ha fuʻu ʻakau ʻoku ofi mai. Fakahoko ʻeni ʻi he konga kimuʻa ʻo e faʻahitaʻu failau pea hokohoko atu ʻo aʻu ki he faʻahitaʻu momoko.

ʻOku ʻi ai ha ngaahi tauhele kehekehe ʻoku lava ke maʻu ʻoku ne tohoakiʻi mo maʻu ʻa e lango fuaʻiʻakau Kuinisilani. ʻE lava foki ʻe he ngaahi tauhele ko ʻeni ʻo tohoakiʻi mo maʻu ha fanga kiʻi ʻinisekite kehe ʻoku lelei ki hoʻo ngōue, ko ia vakaiʻi pe kuo ke maʻu ʻa e lango fuaʻiʻakau Kuinisilani kimuʻa pea ke toki fakaʻaongaʻi ha fana ’inisekité ho ’uluʻakau pē ngōue.

2. Founga hono tokanga’i

Kapau te ke maʻu ʻa e lango fuaʻiʻakau Kuinisilani ʻi hoʻo ngōue, te ke lava hano mapuleʻi lelei ʻaki haʻo fakaʻaongaʻi ha ngaahi founga ke mapuleʻi’aki. Kamata hono ngāue’aki e ‘ū founga hono tokanga’i ʻo ʻoua naʻa toe siʻi hifo he uike ʻe 6-8 kimuʻa pea toki feʻunga ʻa e fuaʻiʻakau ke toli koeʻuhi he ʻe lava pē lango fua’i’akau Kuinisilani ʻo fakatōfua ʻi loto ʻi ha fuaʻiʻakau kei mata.

Lelei taha ke Fakamavahe’i: Fakaʻaongaʻi ʻa e neti ’ufi’ufi ʻinisekite, tangai pe ‘ufi’ufi ke ʻufiʻufi ʻaki e fuaʻiʻakau hili hono fakafua ke taʻofi ʻa e lango fuaʻiʻakau Kuinisilani mei ha’ane fakatōfua ʻi loto ʻi he fuaʻiʻakau mo e vesitapolo. ʻOua naʻa tuku ke tau ʻa e neti ki he fua’i’akau.

Mounu, ngaahi tauhele mo e fana ’inisekite: Ko e tauhele lango fua’i’akau Kuinisilani mo e mounu ke tohoaki’i mai ke ma’u e lango fua’i’akau ʻi hoʻo ngoue kimuʻa pea nau uesia ʻa e fuá. Kumi ʻa e ngaahi tauhele te ne tamateʻi ʻa e lango fefine mo e lango tangatá fakatouʻosi. Ko e ngaahi tauhelé ʻataʻatā pē ʻ oku ʻikai ngalingali te ne lava māpuleʻi ʻa e lango fuaʻiʻakaú.

ʻOku toe maʻu foki mo e Fana ’Inisekite ʻoku ne tamateʻi ʻa e lango fuaʻiʻakau Kuinisilaní. ʻE lava ke fakatuʻutamaki ʻa e Fana ’Inisekité kapau ʻe fakaʻaongaʻi hala- lau pea muimui ki he ngaahi fakahinohino ki laipepa fakahinohinó.

ʻE lava ke fakatau kotoa ʻa e ngaahi naunau ko ʻeni mei he falekoloa matala’i’akau, ngaahi falekoloa ngōue fakaʻapi mo e fakatau movetevete ʻi he ʻInitaneti.

3. Vakai’i ho’o fua’i’akau mo e vesitapolo

Fakasio e faka’ilonga hūhūkia he kili/sino fua’i’akau ki he ngaahi fo’i ’uanga ’i loto he fua’i’akau mo e vesitapolo.

4. Tokoni mahu’inga he tokanga’i ngōue (tauhi ke ma’a)

Toli pea faka’aonga’i e fua’i’akau he’ene momoho. Toʻo kotoa ʻa e fuaʻiʻakau mo e vesitapolo ʻoku palangia, kuo tō ki he kelekelé pea mo e fuaʻiʻakau foki ʻoku ʻikai te ke fie kai. ʻE taʻofi heni ʻa e lango fuaʻiʻakau Kuinisilani mei ha’ane fakafanau ʻi hoʻo ngōué.

‘Auhani fu’u ’akau ké ke lava ’o a’u ki hono toli ’o e fua, tau ha neti ’inisekite pe fana.

Kimuʻa pea ke laku ʻa e fuaʻiʻakau, ʻoku fiemaʻu ke ke tamateʻi ha faʻa ki’i ʻuanga ʻoku kei ’i loto ʻi ha’o tuku’aisi, fakamāfana, haka, pe kofu fakamao (ʻa e fuaʻiʻakau ʻi loto ʻi ha tangai pelesitiki pea tuku ia ʻi he laʻaa ʻi ha ʻaho ʻe 14). Hili hoʻo fai ʻeni, pea ke toki fa’o ’a e tangai fua’i’akau ki hoʻo puha veve.

ʻOua naʻa ke fakapopo e fuaʻiʻakau mo e vesitapolo kuo hūhūkia pe maumauʻi ʻe he lango fua’i’akau Kuinisilani.

Kapau heʻikai ké ke lava ʻo tokangaʻi hoʻo fuaʻiʻakau mo e ngōue vesitapolo, fetongi kinautolu ʻaki ha ngaahi ʻakau ‘oku ‘ikai mahaki’ia, mo ‘akau teuteu (hangē ko e ‘akau tu’ufonua pe fa’ahinga paini).

‘OUA FAKAMŌFELE E LANGO FUA’I’AKAU KUINISILANI

Ko e founga lelei taha ke taʻofi ai ʻa e lango fuaʻiʻakau Kuinisilani mei ha’ane māfola ki he ngaahi ‘elia kehe fo’ou ko e ʻikai ke ‘ave holo e fuaʻiʻakau pe vesitapolo fua mahaki’ia, tautautefito kiate kinautolu ʻoku tupu ʻi ʻapí.

ʻE lava ké ke mo’ua kapau ma’u ‘oku ke folau mo e ngaahi fua kuo mahaki’ia ki ha ngaahi feitu’u pau – ki ha ngaahi fakaikiiki ʻaʻahi ki he www.interstatequarantine.org.au.

ʻE lava ke maʻu ha fakamatala lahi ange ʻi he www.agriculture.vic.gov.au/qff pe telefoni ki he Senita Va’a Tokoni ʻa e Kasitomaa ʻi he 136 186.

TOKANGA’I E LANGO HE FUA’I ’AKAU KUINISILANI´ - Managing Queensland fruit fly in your garden (Tongan) (PDF - 345.3 KB)

TOKANGA’I E LANGO HE FUA’I ’AKAU KUINISILANI´ - Managing Queensland fruit fly in your garden (Tongan) (WORD - 798.2 KB)

Page last updated: 23 Jan 2024